Znęcanie się – oznacza zastraszanie, molestowanie, kpiny. Można to zdefiniować jako zamiar zastraszenia osoby i narażenia jej na sytuacje, które wywołują u niej napięcie, strach i strach.
- Jakie zachowanie można uznać za znęcanie się?
- Znęcanie się w szkole – jak się objawia?
- Jak rozpoznać, że dziecko jest ofiarą znęcania się?
- Znęcanie się w szkole – kto jest sprawcą, a kto ofiarą?
- Ofiary znęcania się – dlaczego są prześladowane?
- Ofiara znęcania się – jak rodzina może pomóc?
- Gdzie powinienem zwrócić się o pomoc w przypadku znęcania się?
Obecnie terminem tym coraz częściej określa się sytuacje, w których dochodzi do agresji na terenie szkoły wśród uczniów i rówieśników.
Istnieją trzy cechy, które pomagają określić, czy konkretną sytuację agresji ze strony rówieśników można uznać za znęcanie się:
- Intencjonalność, tj. fakt, że sprawca celowo dopuszcza się negatywnych działań.
- Powtarzanie, czyli długotrwałe działania sprawcy i powtarzające się akty agresji wobec tej samej ofiary.
- Nierównowaga sił między sprawcą a ofiarą.
W ostatnich latach zauważalny jest znaczny wzrost liczby przypadków przemocy w środowisku szkolnym. Tego typu akty przemocy mają bardzo silny negatywny wpływ na życie dzieci, młodzieży i dorosłych.
Jakie zachowanie można uznać za znęcanie się?
Zgodnie z tą logiką krótkie kłótnie i sporadyczne nieporozumienia nie są uznawane za znęcanie się. Chociaż w takich sytuacjach interwencja nauczycieli i wychowawców jest konieczna, ważne jest, aby wiedzieć, jak odróżnić „normalne” problemy od znęcania się. Znęcanie się nie ma konkretnego źródła.
Zasadniczo nieletni jest zastraszany lub znęcany, doświadcza agresji werbalnej i fizycznej ze strony przywódcy agresora i grupy kolegów, którzy poniżają go, szantażują, żartują i wykluczają z grupy klasowej.
Nastolatek, który stał się ofiarą, otrzymuje agresję ze strony grupy publicznie i znosi ją indywidualnie i anonimowo. Nie zwraca się o pomoc do dorosłych i rówieśników, gdyż kierowane są w jego stronę groźby. Przeżywa ten moment ze smutkiem, złością, strachem, poczuciem winy i wstydu. Zamyka się w sobie i oddziela od innych kolegów z klasy.
W systemie oświaty nie ma jednolitego protokołu, który określałby zasady postępowania w przypadku wystąpienia przemocy w szkole. Ważne jest, aby umieć odróżnić nieporozumienia szkolne od znęcania się, które ma niezwykle negatywne konsekwencje.
Znęcanie się w szkole – jak się objawia?
Znęcanie się może przybierać różne formy, a sprawca może wykazywać różne zachowania wobec ofiary.
Znęcanie się werbalne:
- obrażenie;
- wywoływanie nazw;
- przekleństwa;
- kpina;
- obraźliwe przezwiska;
- obraźliwe żarty.
Zastraszanie fizyczne:
- trafienia/pobicia;
- kopnięcia;
- pchanie;
- zranienie ostrym przedmiotem;
- kradzież lub uszkodzenie mienia ofiary;
- rzucanie przedmiotami w ofiarę.
Przemoc psychiczna:
- upokorzenie;
- kpina;
- izolacja;
- ignorowanie;
- pogarda;
- dyskryminacja;
- zagrożenia;
- zastraszanie
- szantaż
- rozpowszechnianie plotek i intryg.
Czasami znęcanie się może mieć także charakter seksualny. Dzieje się tak najczęściej w przypadku młodych ludzi, którzy w szkole średniej stosują obelgi, przymus, molestowanie lub podteksty seksualne wobec swoich ofiar.
Jak rozpoznać, że dziecko jest ofiarą znęcania się?
Najpopularniejszy uczeń w klasie, atakuje swojego kolegę w obecności innych uczniów, nawet w obecności nauczycieli. Dzieci, które obserwują sytuację, wspierają przywódcę i pomagają mu zaplanować agresywne działania. Zachęcają go do zachowań agresywnych werbalnie w miejscach publicznych, co niestety może w przyszłości przerodzić się w agresję fizyczną.
Każdy przejaw przemocy jest postrzegany przez grupę jako osiągnięcie i wzmacnia przywództwo agresora w klasie. To cementuje jego rolę jako lidera i tyrana, z czym zgadza się większość członków grupy. Ofiara żyje ze wstydem i nie może się bronić. Czuje się upokorzona, samotna w tej całej sytuacji i winna, że nie potrafi powstrzymać aktów poniżenia, jakie jej spotykają.
Ofiarom znęcania się trudno jest wyjaśnić, co się z nimi dzieje, zarówno w domu, jak i w szkole, ze względu na obawę przed odwetem ze strony rówieśników. Warto zaznaczyć, że u dzieci doświadczających przemocy objawy można wykryć już w domu.
Obejmują one:
- problemy ze snem lub bezsenność;
- utrata lub nadmierny apetyt;
- niechęć do chodzenia do szkoły;
- unikanie kontaktu z rówieśnikami;
- nagłe zmiany nastroju;
- odmowa udzielenia informacji o tym, co dzieje się w szkole;
- nie rozmawia o swoich kolegach z klasy;
- telefony lub wiadomości ze szkoły, że dziecko nagle poczuło się źle fizycznie (ból głowy, biegunka, nudności, omdlenia);
- smutek;
- łzawość;
- zmiany w ocenach i zachowaniu w szkole.
Należy pamiętać, że są to częste objawy znęcania się, gdy nie ma patologii fizycznej ani poznawczej, która mogłaby je wyjaśnić. Warto skontaktować się z psychologiem, aby potwierdzić swoje przypuszczenia.
Znęcanie się w szkole – kto jest sprawcą, a kto ofiarą?
Inicjatorami przemocy rówieśniczej są często osoby, które same borykają się z problemami wewnętrznymi. Mogą to być uczniowie, którzy czują się niezrozumiani, mają trudności w kontaktach z innymi lub po prostu chcą w ten sposób wyrazić swoją wyższość. Często kieruje nimi chęć zdobycia uznania wśród innych uczniów poprzez „użycie siły” wobec słabszych. Istnieje także grupa sprawców, którzy mają trudności z radzeniem sobie z własnymi emocjami i frustracjami, co powoduje, że zachowują się agresywnie w stosunku do innych.
Ofiary znęcania się – dlaczego są prześladowane?
Typowym celem bullyingu jest osoba, która nie mieści się w normach społecznych uznawanych za „normalne”. Powody mogą być różne: fizyczne, psychiczne lub behawioralne. Z reguły agresorzy wybierają na ofiary tych, którzy różnią się od nich samych, tych słabszych, tych, którzy w jakiś sposób wyróżniają się na tle społeczeństwa.
Najczęstszymi ofiarami mobbingu są:
- Dzieci z nadwagą lub zbyt szczupłe;
- Niski lub bardzo wysoki;
- Nie mieści się w narzuconych przez społeczeństwo standardach piękna;
- O niższym statusie społeczno-ekonomicznym;
- Z trudnościami w nauce;
- Niska samoocena;
- Bardzo nieśmiały;
- Doskonali studenci, którzy osiągają doskonałe wyniki w nauce, wywołując w ten sposób zazdrość i zemstę wśród mniej pracowitych uczniów.
Ofiary znęcania się często cierpią z powodu niskiej samooceny, co jeszcze bardziej utrudnia im konfrontację ze swoimi prześladowcami.
Zrozumienie mechanizmów leżących u podstaw znęcania się w szkole oraz charakterystyki sprawców i ofiar jest kluczem do skutecznego przeciwdziałania znęcaniu się w środowisku szkolnym. Wiedza ta pozwala na bardziej świadome interwencje w celu zapobiegania znęcaniu się i wspierania ofiar.
Ofiara znęcania się – jak rodzina może pomóc?
Rodzice mogą utrzymywać otwartą komunikację i dialog ze swoimi dziećmi. Warto często rozmawiać z dziećmi, słuchać i zadawać pytania dotyczące szkoły i relacji z rówieśnikami. Należy zachęcać dzieci do zgłaszania przypadków znęcania się dorosłym, którym ufają (np. rodzicom, nauczycielowi, psychologowi). Nawet jeśli rodzice nie są w stanie bezpośrednio rozwiązać problemu, mogą pocieszyć, wesprzeć i doradzić.
Jeśli dziecko przyznaje się, że jest ofiarą znęcania się lub molestowania, ważne jest, aby nie ignorować tej sytuacji. Warto zorganizować spotkanie z wychowawcą klasy, dyrektorem i psychologiem szkolnym, aby znaleźć wspólne rozwiązanie.
Gdzie powinienem zwrócić się o pomoc w przypadku znęcania się?
Psychologowie często spotykają się w swoich gabinetach z rodzicami, którzy są oszołomieni sytuacją, w której ich dzieci doświadczają przemocy ze strony rówieśników. Rodzice zgłaszają nagłe zmiany, jakie zachodzą u ich dzieci, gdy są one zastraszane, nękane lub wykluczane przez rówieśników.
Ofiara nie musi doświadczać przemocy przez długi czas, aby rozpocząć terapię psychologiczną. Czasami zaledwie kilka epizodycznych aktów agresywnego zachowania w grupie może spełnić wszystkie kryteria, aby stać się przejawem doświadczenia znęcania się. Aby uzyskać pomoc, możesz zwrócić się do psychologa szkolnego lub, wygodniej, do poradni psychologicznej. Możliwe są także konsultacje online z psychologiem.
