Formula 1, dünya çapındaki hayranlar arasında her yıl daha popüler hale geliyor. Bu en hızlı araba yarışı tartışmalı sporlardan biri olarak kabul ediliyor.
- Formül 1 – nedir bu?
- Ana kurallar
- Yarış sırasında pistte bayraklar
- F-1 Dünya Şampiyonası Grand Prix'si
- Güvenlik arabası
- Dünya Şampiyonası ve İnşaatçılar Kupası
- Sprint
- Arabaların temel teknik göstergeleri
- Yarış pistleri
- Kuruluş ve gelişim tarihi
- Zafer hangi faktörlere bağlıdır?
- Formula 1 Direktörü
- Yargılamanın özellikleri
- Dünyanın en ünlü Formula 1 yarış pilotlarının derecelendirmesi
- Formül 1'in temel terimleri
Birçok karakteristik nüansı ve inceliği vardır. Bu inanılmaz derecede heyecan verici ve benzersiz spor disiplini hakkında fikir edinmek için onları daha ayrıntılı olarak tanımalısınız.
Formül 1 – nedir bu?
Formula 1 Dünya Şampiyonası, dünya şampiyonunun belirlendiği sonuçlara göre birkaç aşamadan (Grand Prix) oluşur. Turnuvaların organizasyonu ve yönetimi Uluslararası Otomobil Federasyonu (FIA) tarafından yürütülmekte olup, ticari yönünden ise çok sayıda büyük şirketin yer aldığı Formula 1 Grubu holdingi sorumludur. FIA, Formula 1’in teknik standartları ve gereklilikleri ile ilgili özel düzenlemeler kabul etti.
Yarışmaya hem bireysel yarışçılar (bireysel yarışma ile) hem de takımlar (“inşaatçılar şampiyonası” unvanı için) katılıyor. Kendi ürettikleri arabaları kullanıyorlar. Ekibin yalnızca deneyimli bir pilotu işe alması değil, aynı zamanda yarış arabasının yetkin bir şekilde bakımını sağlaması ve projesini kendi teknolojilerini kullanarak geliştirmesi ve inşa etmesi gerekiyor.
Formula 1’deki prestij ve muazzam takım rekabeti sayesinde, otomotiv endüstrisinin hızlı ilerlemesine genel olarak katkıda bulunan benzersiz teknik yenilikler düzenli olarak tanıtılmaktadır.
Ana kurallar
Temel hususlar:
Takımlar bağımsız olarak kendi yarış arabalarının şasi yapısını üretiyorlar. Bu durumda motorlar herhangi bir firmadan satın alınabilir. FIA görevlileri araçların teknik düzenlemelere uygunluğunu izliyor.
Şampiyonanın her etabına ayrı bir takımdan iki pilot katılıyor. Arabaların renk şeması, numaralarının belirtilmesi dışında aynı olmalıdır.
Grand Prix Cuma, Cumartesi ve Pazar günleri gerçekleştirilecek. Bunun istisnası, Monaco ve Las Vegas’ta ücretsiz girişi olan yarış etaplarıdır.
Yıllık sezon Mart ayında başlar ve Kasım ayında sona erer. Farklı sayıda Grand Prix içerebilir. 2021’den itibaren sayıları 22’ye ulaşacak; önceden bu sayı 7’yi geçemezdi.
Bitiş çizgisine ilk ulaşan 10 takıma ve pilotlara, özel olarak sağlanan bir sisteme göre puan verilir: 25/18/15/12/10/8/6/4/2/1. Ayrıca en hızlı turu en iyi performansla tamamlayan sürücüye de ek puan verilecek.
Birçok Grand Prix’de elemeler Cuma günü planlanıyor. Aynı zamanda Cumartesi günü 100 km kısaltılmış ek bir sprint ve buna karşılık gelen yeterlilik var. Sprintte bitiş çizgisine ilk ulaşan sekiz bisikletçiye aşağıdaki şemaya göre puan verilir: 8/7/6/5/4/3/2/1.
Sezon boyunca tüm Grand Prix’lerde her sürücünün kazandığı puanlar yıl sonunda toplanıyor ve sonuçlarına göre dünya şampiyonu unvanını alacak kazanan belirleniyor. Bireysel takımlar için yarışlara katılan pilotların puanları da toplanıyor. Sonuçlara göre inşaatçı kupasını alacak bir aday seçilir.
Yarış sırasında pistte bayraklar
Anlamları:
- Yeşil bayrak – tehlikeli bir bölümün yeniden başlatılması/sonu.
- Kırmızı bayrak – antrenman veya yarışın askıya alınması.
- Mavi bayrak – yarış sırasında sürücünün 1 turdan daha uzak bir mesafede önünde bulunan bir arabanın yaklaştığını bildiren sinyalin verilmesi.
- Siyah bayrak – pisti terk etmesi gereken pilotun cezalandırılması ve diskalifiye edilmesi.
- Sarı bayrak – yerel tehlikenin varlığına veya rotanın tamamına ilişkin uyarı; arabanın güvenli modunda kullanın.
- Beyaz bayrak – bir araba yolda yavaş hızda ilerler.
- Damalı bayrak bir antrenmanın veya yarışın bitiş çizgisidir.
- Beyaz ve siyah bayrak – pilotun etik olmayan ve sportmenlik dışı davranışlarına ilişkin bir uyarı.
- Siyah-turuncu bayrak – arabada teknik bir arıza olduğunu ve zorunlu olarak durdurulması gerektiğini gösteren bir işaret.
- Sarı-kırmızı bayrak – pistin kaygan bölümüne yaklaşma (su veya yağ varlığıyla birlikte).
F-1 Dünya Şampiyonası Grand Prix’si
Ücretsiz yolculuklar (eğitim):
3 oturumda gerçekleştirildi. Ayrıca eleme yapılmadan önce Cuma günü 2 adet 60 dakika, Cumartesi günleri ise 1 saat süreyle 1 yarış yapılıyor. Bunun istisnası, tüm eğitimin bir gün önce yapıldığı Las Vegas’tır.
Grand Prix’e katılabilmek için sürücünün antrenman seansında en az bir turu tamamlaması gerekiyor.
Nitelik:
İlk kez, yarış katılımcılarının başlangıç yarışını belirleme prosedürü 1933 yılında Monako’da süreli antrenmanların sonuçlarına göre kullanıldı.
60 dakikaya kadar süren nitelikli bireysel elemeler (üç eleme seansına kadar) 1975’te kullanılmaya başlandı.
1977’den 1992’ye kadar, başlangıçtaki arabaların sınırlı girişi (en fazla 26) ve sürücü sayısının fazla olması nedeniyle birçok yarış etabında ön yeterlilik sağlandı.
1993’ten 1995’e kadar, birer saatlik iki sıralama seansında (Cumartesi ve Cuma) yalnızca 12 tura izin verildi.
1996’dan 2002’ye kadar eleme oturumu yalnızca Cumartesi günü yapıldı.
2003 yılından bu yana, sıralama süresini belirlemek için sürücünün pistte başka katılımcı olmadan yalnızca 1 tur sürmesi gerekiyordu. Bu yarışın sonuçlarına göre Cumartesi günkü antrenmandaki yarışların sırası belirlendi.
2004’ten bu yana her iki eğitim de yalnızca Cumartesi günleri yapılmaya başlandı.
2005’ten bu yana iki eğitim oturumunun zaman göstergesi özetleniyor. Eğitim Cumartesi ve Pazar günleri Grand Prix’den hemen önce (başlangıçtan birkaç saat önce) yapıldı.
2006’dan bu yana eleme eleme usulüyle yapılıyor. Sadece Cumartesi günü 3 oturum şeklinde yapılır – Q1, Q2, Q3.
İlk oturum 18 dakika sürüyor ve tüm sürücüler buna katılıyor. Geriye kalan 15 sürücünün katılımıyla 2. oturum 15 dakika sürer. 3. oturum 12 dakika sürer ve kalan 10 sürücüden oluşur.
Elemelerin tamamlanmasının ardından ilk 10’a giren pilotların arabaları Grand Prix başlamadan önce kapalı parka yerleştiriliyor. Herhangi bir teknik ayar yapılması (örneğin motor veya lastiklerin değiştirilmesi) yasaktır. Yönetmeliklere göre, bireysel ayarlamaların yalnızca FIA görevlilerinin gözetimi altında yapılmasına izin veriliyor.
Müfettişlerin takıma veya bireysel bisikletçilere uyguladığı cezalar nitelikleri etkilemez.
Yarış:
Grand Prix Pazar günü gerçekleşecek (2023’teki Las Vegas yarışı hariç). Bu durumda starttan hemen önce yerel saate bağlı olarak 15:00 veya 15:10’da bir ısınma turu gerçekleştirilir.
Grand Prix etabı sırasında sürücülerin, pistin tur uzunluğunun büyüklüğü dikkate alınarak Formula 1 organizatörleri tarafından önceden belirlenen sayıda turu tamamlaması gerekiyor.
Isınma turuna yaklaşık 15 dakika kala, araçların pit şeridini terk ederek start çizgisine girmeleri ve sıralama sonuçlarına göre yerlerini almaları gerekiyor. Isınma turunu tamamlamadan birkaç saniye önce başlangıç alanını terk etmesi gereken takım eğitmenleri tarafından arabalara bakım yapılmasına izin verilir.
Trafik ışıklarında pilotlar start öncesi ısınma turunu sürmeye başlıyor. Ancak sollamaları yasaktır. Isınma turunun tamamlanmasının ardından arabalar yeniden başlangıç sahasına yerlerine yerleştiriliyor ve trafik ışığı ile yarış, yarışma modunda başlıyor.
Grand Prix sırasında takımın lastikleri değiştirmek veya onarım çalışmaları yapmak amacıyla değişen sayıda pit stop yapma hakkı vardır. Ekibin stratejisine ve rotanın koşullarına bağlı olarak genellikle sayıları üçten fazla değildir. En yaygın ayarlamalar kanatlarda ve hücum açılarında yapılır.
Tüm yarış aşaması boyunca arabalara yakıt ikmali yapılmasına izin verilmiyor (2010’dan beri), bu nedenle büyük bir yakıt depoları var, bu da arabanın önemli ağırlığını ve kontrol formatını etkiliyor.
Grand Prix iki saatten fazla sürmemelidir. Toplam süre sınırı üç saate kadardır. Mücbir sebep halleri için ek süre verilir.
Her Grand Prix için en fazla 3 tip lastik seçilir. Yarışa katılan tüm takımların kitleri tamamen aynıdır. Üstelik Grand Prix kurallarına göre her sürücünün en az iki tip lastik kullanması gerekiyor, bu da en az bir pit stopu kolaylaştırıyor.
Pit şeridine girerken sürücünün hız sınırını her pist için ayrı ayrı sağlanan hız sınırının altına biraz düşürmesi gerekir. Genellikle parametresi 80 km/saattir ancak istisnai durumlarda 60 km/saat’e eşit olabilir. Bu kuralların ihlal edilmesi durumunda aracın pit yoluna gönderilmesi şeklinde para cezası uygulanacaktır.
Pit stop alanında pilot, üyesi olduğu ekibin pitinin yakınında arabayı durdurur. Bu sırada teknisyenler lastikleri ve arızalı yedek parçaları değiştirir ve ayrıca tüm aracın teknik durumunu test eder. Bir pit stop genellikle birkaç saniyeden fazla sürmez.
Grand Prix’den sonra tüm sürücülere ve takımlara puan verilir. İlk üç kazanan, kupalarını sunmak üzere podyuma davet edilir. Yerleşik geleneğe göre üzerlerine şampanya serpilir. Müslüman ülkelerde şampanya yerine meşrubat kullanmak gelenekseldir.
Yarış katılımcılarının sağlığını ve yaşamını tehlikeye sokabilecek mücbir sebep durumlarında Grand Prix etapları planlanandan önce askıya alınır ve piste kırmızı bayrak yerleştirilir. Yarışa devam etme kararı Formula 1 Yönetim Kurulu tarafından veriliyor.
Yarışı yeniden başlatmak mümkün değilse kazanan, iki turu ve gerekli mesafenin %75’ini tamamlayan o anda lider olan pilottur. Diğer durumlarda, yarış etabının devam ettirilmemesi durumunda, yarışın durdurulduğu andaki sonuçlara göre tüm pilotlara yarım puan verilir.
Güvenlik arabası
Böyle bir durumda turnuvaya ara verilir ve tüm katılımcılar yarış sırasına göre hız limiti olan güvenlik aracını takip eder. Ancak birbirini geçmesine izin verilmiyor. Tehlike ortadan kalkana kadar güvenlik aracı kullanılır. Grand Prix daha sonra “koşu” başlangıç formatı kullanılarak devam eder.
Almanya’dan eski bir yarış pilotu olan Bernd Mayländer, 2000 yılından bu yana baş güvenlik aracı sürücüsü olarak atanıyor. 2021’den itibaren Mercedes-AMG ve Aston Martin-Vantage güvenlik aracı olarak kullanılmaya başlandı.
Dünya Şampiyonası ve İnşaatçılar Kupası
Yıllık Formula 1 sezonu, yalnızca dünya şampiyonluğunu kazanmak için sürücüler arasında değil, aynı zamanda özel bir takımlar şampiyonası için takımlar arasında da rekabeti içeriyor.
Sezon boyunca sürücünün yarışın bireysel etaplarında kazandığı puanlar toplanır. Tasarımcıya, ekibindeki iki bisikletçinin attığı her Grand Prix için puan veriliyor. Son turnuvanın ardından, tüm puanların son çetelesi yapılır ve çeşitli kategorilerde kazanan unvanı verilir.
Formula 1, 2010 yılından bu yana bitiş çizgisine ilk ulaşan on sürücüye puan verilmesine yönelik yeni bir program benimsedi. 1’den 10’a kadar olan sıralamaya göre şu puanlar verilir: 25-18-15-12-10-8-6-4-2-1. Ayrıca sürücüye en hızlı tur için 1 puan daha verilir.
Sprint
2021’den itibaren Formula 1 turnuvalarında sprint, önceden pit stop sağlanmayan 100 km’lik bir yarış olarak sunuluyor. Cuma günü yapılan sıralama turunu kazanan sürücüye pole pozisyonu verilecek.
2023’ten bu yana, ana Grand Prix’in eleme oturumu Cuma günü yapılıyor. Aynı zamanda cumartesi günü sprint için ek eleme müsabakaları da yapılıyor. Daha sonra ana sıralamaya göre ana Grand Prix için yerler tahsis edilir ve sprint sonuçlarına göre hafta sonu mini yarışları için yerler tahsis edilir.
2022’den itibaren ana sprint için puan sistemi 8 sırayı içeriyor. Planı şuna benziyor (ilk sıradan başlayarak) – 8/7/6/5/4/3/2/1.
Arabaların temel teknik göstergeleri
Şasi
Formula 1 yarış arabası, gövdeden ayrı olarak yerleştirilmiş tekerleklere (4 adet) sahip, karbon fiber malzemeden yapılmış bir monokoktur. Ön iki tekerlek tahrikli, arka tekerlekler tahrikli olarak kabul edilir.
Sürücü, arabanın ön kısmındaki sıkışık kokpitte oturuyor ve onu direksiyon simidi, gaz ve fren pedallarını kullanarak kontrol ediyor.
Formula 1 arabaları genellikle 300 km/saatin üzerindeki hız sınırında çalışır. Pist otomobil yarışlarında ortalama sürüş hızı açısından Formula 1, diğer benzer turnuvaları geride bırakıyor. Bunun nedeni yarışa katılan araçların en verimli aerodinamik ve fren sistemine sahip olmasıdır. Aynı zamanda, kilitlenme önleyici ve elektrikli fren mekanizmalarının kullanılması kesinlikle yasaktır.
Motorlu
Formula 1 yarış turnuvalarında hacmi 2,4 litreyi geçmeyen sekiz silindirli dört zamanlı motorlar kullanılmaktadır. Katılımcılarının, 3 litreye kadar kapasiteye sahip on silindirli motorların yanı sıra hava kısıtlayıcıları ve ters durdurucuları kullanmalarına izin verildi.
Motor gücü göstergesinin 750 ila 770 hp arasında olması gerekiyordu. Soğutma havası sisteminin kullanılması yasaktır.
FIA, 2008’den itibaren her türlü motor modifikasyonunu yasaklama kararı aldı. Aynı zamanda güç göstergesinin de arttırılmasına izin verildi. Aynı zamanda FIA liderliği, tüm takımların standart motorlarla zorunlu olarak donatılması yönünde bir karar aldı ve bu, birçok Formula 1 katılımcısı arasında memnuniyetsizliğe neden oldu. Çoğu bu spor organizasyonundan çekildiğini duyurdu.
Formula 1 Takımları Birliği, 5 milyon dolar çerçevesinde motor temini de dahil olmak üzere maliyetleri düşürmeye yönelik birçok proje hazırladı.
2014 yılına kadar tüm yarış arabaları, hacmi 1,6 litreye kadar olan V şeklinde altı silindirli motorlarla donatılmıştı.
KERS
Kinetik Enerji Geri Kazanım Cihazı (KERS), 2009 yılından bu yana Formula 1 araçlarında kullanılıyor. Bu, frenleme sırasında enerji (kinetik) biriktiren ve aracın hızlanması sırasında serbest bırakan özel bir sistemdir.
Ancak yarış katılımcılarının tümü bu sistemleri kullanmayı tercih etmedi. Çoğu elektrikli benzeri cihazlar kullanıyordu. 2011 yılında bunların kullanımına ilişkin tüm kısıtlamalar kaldırıldı.
ERS
Bu yenilikçi bir enerji geri kazanım cihazıdır. Bu sistem 2009’dan beri Formula 1 yarış arabalarında zorunlu bir özelliktir.
2014’ten beri yarış arabalarında çeşitli türlerde ERS’li turboşarjlı V6 motorlar kullanılıyor. Bunlardan biri frenleme sırasında enerji depolama özelliğine sahip, ikincisi ise egzoz gazlarından gelen enerjiyi biriktirip türbin motorunda kullanıyor.
Bu sistem sayesinde sürücüler tur başına 33 saniye boyunca ek güç (163 hp) kullanma imkanına sahip oluyor.
Güvenlik
Makine tasarımlarının geliştirilmesi sırasında, çeşitli durumlarda pilot güvenliği seviyesinin artırılmasına yardımcı olan birçok önemli ayarlama yapıldı.
1996 yılında, sürücüyü yan darbelerde korumak için kokpitin yanları önemli ölçüde güçlendirildi ve yükseltildi ve sürücüyü kokpitin arkasından devrilme sırasında korumak için özel takla çubukları sağlandı.
FIA, sürücünün emniyet kemerlerini engellenmeden serbest bırakarak ve direksiyon simidini çıkararak 5 saniye içinde araçtan çıkabilmesini öngören düzenlemeleri kabul etti.
Pilotlar, açık ateşe 14 saniye dayanabilen Sparco markalı bazı tulumlarla donatılıyor. Yarışçılar ayrıca yangına dayanıklı malzemelerden yapılmış özel koruyucu kıyafet, eldiven, ayakkabı ve kar maskeleriyle donatılıyor.
Ayrıca 2018 yılından bu yana, bugüne kadar etkili olduğu kanıtlanmış titanyum halo formunda baş ve boyun için özel koruyucu cihazlarla donatılıyorlar.
Elektronik
Formula 1’de, sürücünün otomobili kontrol etmesinde, çalıştırma kontrol mekanizmaları gibi sistem cihazlarının yardımcı elemanlar olarak kullanılmasına izin verilmez. Tüm katılımcıların standart bir blok kontrol sistemi olan ECU kullanması gerekmektedir.
Yarış sırasında, aracın durumu ve davranış özellikleri hakkında telemetrik veriler düzenli olarak araçtan iletilir. Ekip eğitmenleri tarafından online olarak takip edilirler. Aynı zamanda pilotlardan kendilerine herhangi bir geri bildirim de gelmiyor.
Lastikler
Yarış arabalarına yönelik lastiklerin temel özelliklerinin yol yüzeyinde optimum kavrama, hafiflik ve güvenilirlik olduğu düşünülmektedir. Ancak bu durumda kural olarak kısa ömürlüdürler.
Bu lastiklerin yapımında kullanılan malzemeler polyester, naylon ve kauçuktur; ek bileşenler arasında petrol, kükürt ve karbon bulunur.
Daha yumuşak bir lastik daha iyi kavrama sağlar ancak aynı zamanda daha hızlı aşınır.
3 tür lastik kullanılır:
- Yağmur – en yağışlı rota için.
- Karışık – hafif nemli bir yol için.
- Slicks – kuru asfalt için.
Pirelli, 2011 yılından bu yana Formula 1 araçlarının tek lastik tedarikçisi konumunda.
Üçüncü sıralama turundaki sürücülerin, ikinci sıralama turunda en iyi zamanı elde ettikleri lastik seti ile yarışa başlamaları gerekiyor.
Takımların yarış için lastik seçimi konusunda FIA Konseyi’ni önceden bilgilendirmesi gerekiyor.
Lastikler için yeni kurallar 2022’den beri kabul edilmiştir. Çapları 18 inç olmalıdır. Bu durumda ön lastiklerin genişliğinin önceden 305 mm yerine 120 mm olması gerekiyor. Arka lastiklerin genişliği değişmedi – 405 mm. Lastikler yalnızca nitrojen veya hava ile doldurulmalıdır.
2022 yılında, ilk 10 katılımcıya ilişkin Grand Prix’de bir yarış arabası için lastik seçme yasağı kaldırıldı ve tüm sürücüler bunları bağımsız olarak seçme hakkına sahip oldu.
Yarış pistleri
Yüksek hızlı yarışmalar artan güvenlik gereksinimleri anlamına gelir. Bu nedenle Formula 1 yarış turnuvalarına yönelik pistlerin inşasında bazı malzemeler kullanılmaktadır. Toplamda 2023 yılının başında dünya şampiyonalarında 76 farklı pist türü temsil edildi.
Kuruluş ve gelişim tarihi
Otomobil yarışlarının tarihi geçen yüzyılın 20’li yıllarına kadar uzanıyor. Kökleri, o dönemde en yüksek hıza sahip otomobillerle düzenli Grand Prix etkinliklerinin düzenlendiği Avrupa ülkelerine kadar uzanıyor. Bu tür yarışmalar İkinci Dünya Savaşı öncesinde çok popülerdi.
Spor otomobillerin teknik donanımına ilişkin genel kuralların FIA (Federation Internationale de l’Automobile) tarafından geliştirilip kabul edilmesinin ardından 1946 yılı, Formula 1 için en yeni tarihi dönemin başlangıcı olarak kabul ediliyor.
1950’den 1999’a kadar ana olaylar:
- 1950 yılında ilk dünya motor sporları şampiyonası düzenlendi. Formula 1 adı verilen yarışlara ayrı bir kategori olarak yer veriliyordu ve bu yarışlarda 1950 yılına kadar sadece bireysel yarışmalarda pilotların becerileri değerlendiriliyordu.
- 1952-1954 – FIA, Grand Prix’in Formula 2 düzenlemelerine göre düzenlenmesine karar verdi ve hız sınırını düşürerek güvenliği artıracak kurallar geliştirdi.
- 1958 – FIA özel bir takımlar şampiyonası kurdu. Bu dönemden sonra ödül tüm komuta kadrosuna verilmeye başlandı. Yarışa ilk kez bir kadın katıldı: Maria Teresa de Filippis.
- 1961-1966 – Yarış mesafesi 500 km yerine 300 km’ye düşürüldü; Formula 1 tarihinde ilk kez Lotus ekibi, arabaların konfigürasyonunda monokok ve takla çubukları kullandı. FIA, büyük hacimli motorları (1,5 litreye kadar – süper şarjlı ve 3 litreye kadar – süper şarjsız) iade etmeye karar verdi.
- 1968-1980 – Lotus ekibinin Imperial Tobacco firmasının reklam logolarının yapıştırıldığı otomobillerle yarışlara katılması, bu yarışmalara sponsorluk yatırımının artmasına neden oldu. Yarış arabaları ilk kez kanatları ve yer etkisini aerodinamik unsurlar olarak kullanmaya başladı. Üst düzey bir lider ekip oluşturuldu. Bu derecelendirme şu takımları içerir: Benetton, Lotus, Williams, McLaren, Ferrari.
- 1981-1984 – FIA yönetimi ile Formula 1 takımı arasında ilk sözleşme anlaşması imzalandı. Araba yarışı resmi olarak “Formula 1 Dünya Şampiyonası” olarak tanındı. Yarış sırasında yer etkisinin kullanılması ve araçlara yakıt ikmali yapılması yasağı getirildi.
- 1986-1988 – arabalardaki motor gücü 1300 hp’nin üzerindeydi. pp., turbo motorların maksimum basıncı 2,5 bar’a düşürüldü.
- 1989-1990 – Turbo motorların yasaklanması kararı alındı (2014 yılına kadar). Otomobil tasarımları elektroniklerle donatılmaya başlandı: süspansiyon mekanizması, vites kutusu, kontrol sistemi.
- 1992 – takımlar ile FIA arasında ikinci sözleşme anlaşmasının imzalanması.
- 1994 – FIA elektronik yeniliklerin çoğunu yasaklamaya karar verdi.
- 1997 – sürücüler ile FIA yönetimi arasındaki üçüncü sözleşme anlaşmasının imzalanması. (Süresi 2007’de sona erdi).
21. yüzyılın başlangıcı, yenilikçi teknolojilerin hızlı bir şekilde büyümesiyle dikkat çekiyor ve bunun sonucunda birçok önde gelen otomobil üreticisi, Formula 1 yarışlarına büyük miktarlarda para yatırıyor. Bu zamana kadar çoğu takımın yıllık bütçesi yüz milyonlarca doları aştı.
Bu faktör, 1990 yılının başından bu yana 28 takımın, dünya otomobil yarışları şampiyonasında lider konumdaki rakiplerinin aksine, yeterli finansmana sahip olmadıkları için Formula 1’den ayrılmasına yol açtı.
2000’den 2022’ye kadar ana olaylar:
- 2000-2004 – sürücü Michael Schumacher, Ferrari otomobiliyle tüm sezonlardaki dünya şampiyonalarının galibi oldu ve takımı, takımlar kupasını kazandı.
- 2002-2004 – bu kez Ferrari araçlarının Formula 1’deki baskın konumu dikkat çekiyor.
- 2005 – FIA, yarışma düzenlemelerinde önemli değişiklikler yaptı. Bunlardaki temel gereksinim, araba motorlarının iki yarışı tamamlayabilecek kaynağa sahip olması gerektiğidir. Grand Prix sırasında lastik değiştirme yasağı da getirildi.
- 2002 – takımın emriyle yarışma lideri Rubens Barrichello’nun takım rakibi Michael Schumacher’in önünden geçmesine izin vermek zorunda kalmasıyla ortaya çıkan skandal olay nedeniyle yarışlarda takım taktiklerinin kullanılmasına yasak getirildi.
- 2005 “lastik skandalıyla” anıldı. Yarış arabalarında Michelin marka lastik kullanan tüm takımlar, oyuklu bir pistte mesafeyi kat etmenin tehlikeli olması nedeniyle Grand Prix’e katılmayı reddetti.
- 2006 – Üç litrelik tanklara sahip on silindirli motorların kullanımdan kaldırılmasına ilişkin talimat yürürlüğe girdi. Bunun yerine 2,4 litre hacimli sekiz silindirli motorlar kullanılmaya başlandı.
- 2006 – 2008 dünya şampiyonasına katılım olasılığına ilişkin yeni katı kurallar getirildi. Tüm başvuruların 1 Nisan 2006’dan önce yapılması gerekmektedir.
- 2009-2010 – bu dönem, takımlar ve FIA arasında düzenli olarak yaşanan tartışmalı ve çatışmalı durumlarla işaretlenmiştir. Yarışa katılanların çoğu ayrılmak üzereydi. Formula 1’in itibarını ve birliğini kurtarmak amacıyla FIA Başkanı Max Mosley görevinden istifa etme kararı aldı. Görevi eski Ferrari direktörü Jean Todt üstlendi.
- 2011 – takım taktiklerinin kullanımına geri dönme kararı alındı.
- 2014 – otomobiller yalnızca 1,6 litrelik altı silindirli turboşarjlı motorlarla donatılmıştır.
- 2015 – Honda araçlarının Formula 1’e dönüşü.
- 2020 – makinelerin ağırlığının 746 kg’a çıkması bekleniyor.
- 2022 – daha önce yasaklanan yer etkisine izin verildi.
Zafer hangi faktörlere bağlıdır?
Bitiş çizgisine yarıştaki tüm katılımcılardan daha hızlı ulaşabilmek için yalnızca yüksek hızlı bir arabada mükemmel sürüş becerilerine sahip olmanız yeterli değildir.
Bir dizi başka önemli husus daha var:
- Teknik çözümler. Mühendisler, otomobili çeşitli bölümlerde maksimum hızda gösterme hedefiyle otomobilleri her yarış pistinin özelliklerine göre ayarlar. Aynı zamanda, makinenin birçok teknik parametresinin, örneğin kanadın asfalt yüzeyi üzerindeki yüksekliğinin sınırlandığı bazı düzenlemeler sağlanmıştır. Bu, tüm takımların kazanma şansını tamamen eşitler.
- Optimal pilot uygulama. Aracın pistteki hız limiti sürücünün beceri ve yeteneklerine göre belirlenir. Pilot, dönüş alanlarındaki olası risklerle ve arabanın kontrolünü tam olarak sürdürmekle birlikte, parkurun hangi bölümünde zaman kazanma fırsatı varsa, mümkün olduğunca hızlı bir şekilde gezinmek zorundadır.
- Ekip Çalışması. İyice düşünülmüş bir strateji ve yarışın farklı aşamalarındaki pit stopların geliştirilmesi, öngörülemeyen durumlarda ve tüm hava koşullarında yetkin ve hızlı tepki verme yeteneğine katkıda bulunur.
Formula 1 Direktörü
Bu pozisyon şunları gerektirir:
- Her yarış aşamasının lojistik sisteminin yönetimi.
- Grand Prix başlamadan önce kapalı otoparkta arabaların bulunup bulunmadığının kontrolü.
- Belirtilen tüm FIA kurallarına sıkı sıkıya uyulduğu doğrulanıyor.
Ayrıca yarış direktörü, pilotlar veya takımlar arasındaki çatışma ve anlaşmazlıkların çözümünde doğrudan yer alır. Ancak cezai tazminat verme yetkisi yoktur.
2023 yılından bu yana Formula 1 direktörlüğü görevi Nils Wittich tarafından yürütülüyor.
Yargılamanın özellikleri
Düzenlenen tüm kuralları denetleyen ve tartışmalı konuları çözen jüri heyeti, farklı pozisyonlarda görev yapan ve belirli sorumluluklara sahip görevlilerden oluşuyor.
Formula 1 jüri üyeleri:
- Yarış direktörü – arabaların, sürücülerin teknik ekipmanından, pistin ve parkurun hazırlanmasından sorumludur.
- Araba yarışı denetleyicisi – yarışın ilerleyişini monitörden izler ve gerekli tüm bilgileri pistteki görevlilere iletir. Yarışın askıya alınması, katılımcıların diskalifiye edilmesi ve pit stoplardaki gecikmelerle ilgili konuları koordine eder.
- Başlayan – bir araba yarışının zamanında ve doğru şekilde başlaması için sinyal vermekten sorumludur.
- Spor Komiserleri Kurulu, tartışmalı davalarda karar veren en yüksek yargıçlar kuruludur.
- Bitirme sektörü görevlisi – yarışın sonu hakkında özel bir bayrakla sinyal gönderir ve pilotların bitiş zamanını kaydeder.
- Yarışma görevlileri pistteki görevlilerdir ve Grand Prix kontrolörüne bağlıdırlar.
- Pit Lane Steward – sürücünün pit stopta geçirdiği süreyi izler.
Dünyanın en ünlü Formula 1 yarış pilotlarının derecelendirmesi
İLK 5 şunları içerir:
- Alman pilot Michael Schumacher yedi kez dünya şampiyonu ve 91 Grand Prix’in galibi. Kariyer 1991’de başladı ve 2012’de sona erdi.
- Brezilyalı pilot Ayrton Senna üç kez dünya şampiyonu ve 41 Grand Prix’in galibi. Kariyer 1984’te başladı ve 1994’te sona erdi (ölüm nedeniyle).
- İngiliz pilot Lewis Hamilton, yedi kez dünya şampiyonu ve 103 Grand Prix’in galibidir. Kariyerin başlangıcı – 2007. Şu anda iki takımın üyesi: Mercedes ve Mclaren.
- Alman pilot Sebastian Vettel dört kez dünya şampiyonu ve 53 Grand Prix’in galibi. Kariyer başlangıcı – 2017, bitiş – 2022.
- Fransız pilot Alain Prost, dört kez dünya şampiyonu ve 51 Grand Prix’in galibi. Kariyer 1978’de başladı ve 1991’de sona erdi.
Formül 1’in temel terimleri
Bir Formula 1 otomobil yarışında olup biten her şeyi tam olarak anlamak için, yarışın özel terminolojisini öğrenmek faydalı olacaktır:
- Yarış hafta sonları – yarış, sıralama ve antrenman oturumlarının gerçekleştirildiği hafta sonu günleri (Cuma, Cumartesi, Pazar).
- Pit şeridi, lastik değiştirmek veya arızalı parçaları onarmak amacıyla arabaların girmesine yönelik, ayrı takım çukurlarının bulunduğu pist alanıdır.
- Pole pozisyonu, bir Grand Prix’de bir arabanın başlangıç sıralamasındaki en avantajlı konumudur.
- İpucu durdurma – lastikleri değiştirmek, teknik operasyonel onarımlar yapmak veya sürücüyü değiştirmek için yarış sırasında arabayı durdurmak.
- Slicks – kuru havalar için tasarlanmış, pürüzsüz kaplamalı bir kauçuk türüdür. Yumuşak, sert ve orta olmak üzere üç türü vardır.
- Kutular – ekipler için garaj bölmeleri. Personeli ve ekipmanı barındırırlar ve makinelerin kurulumu veya onarımı ile ilgili çalışmaları yürütürler.
- Telemetri – sıcaklık ve rüzgar yönünü dikkate alarak pistteki bir araba hakkında optimum konfigürasyon için gerekli bilgileri toplamaya yönelik bir sistem.
- Peloton – turnuvaya katılan tüm yarış arabaları.
Sezon 23 yarış etabından (Grand Prix) oluşur. Her biri ayrı bir parkurda tutulur. En ünlüleri Avrupa’da bulunmaktadır. En hızlı rotanın Monza (İtalya) olduğu düşünülüyor. Üstelik Monte Carlo’da doğrudan şehir bloklarının içinden geçiyor.
Her yarış turnuvası 3 gün boyunca yapılır. Ana yarışta sürücülerin başlangıç pozisyonlarının seçildiği antrenman oturumlarını ve kalifikasyonları içerir.
Her Grand Prix’i tamamladıktan sonra sürücülere bitiş sürelerine göre puan verilir. Sezon boyunca en çok puanı toplayan sürücüye dünya şampiyonluğu unvanı veriliyor. Aynı zamanda, ayrı bir Grand Prix’deki zafer, şampiyonluk mücadelesinde her zaman belirleyici olmuyor.
Formula 1’e genellikle “motor sporlarının zirvesi” veya “motor sporlarının kraliçesi” adı verilir. Bu dünyadaki en prestijli spor etkinliğidir. Popülerliği, birçok ilerici teknik başarının yanı sıra, muazzam yetenek ve işlevlere sahip özel yüksek hızlı arabaların geliştirilmesiyle ilişkilidir.
Takım rekabeti çeşitli otomotiv sistemlerinin geliştirilmesini teşvik eder. Bu en pahalı spor türüdür. Sürücüler Formula 1’deki zorlu rekabetin üstesinden gelmek zorunda ve sadece birkaçı, günlük eğitim yoluyla edinilen muhteşem yetenekler ve beceriler sayesinde başarının zirvesine ulaşmayı başarıyor.
